ECZACILIKTA MUVAZAA

Eczacılık mesleğini icra eden meslek mensupları, meslekte muvazaa iddiasıyla, gerek il sağlık müdürlüğü gerekse bağlı oldukları meslek kuruluşları tarafından yürütülen disiplin soruşturması ve adli tahkikat neticesinde, haklarındaki muvazaanın ispatlanması durumunda;  çok ağır yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu makalemizde, eczacılık mesleğinde muvazaa soruşturmalarında kısmende olsa nelere dikkat edilmesi gerektiğine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.

 Eczacılık Tanımı

6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Kanunun 1. Maddesi eczacılık mesleğinin tanımını yapmıştır. İlgili mevzuat hükmüne göre; “Eczacılık; hastalıkların teşhis ve tedavisi ile hastalıklardan korunmada kullanılan tabii ve sentetik kaynaklı ilaç hammaddelerinden değişik farmasötik tipte ilaçların hazırlanması ve hastaya sunulması; ilacın analizlerinin yapılması, farmakolojik etkisinin devamlılığı, emniyeti, etkinliği ve maliyeti bakımından gözetimi; ilaçla ilgili standardizasyon ve kalite güvenliğinin sağlanması ve ilaç kullanımına bağlı sorunlar hakkında hastaların bilgilendirilmesi ve çıkan sorunların bildiriminin yapılmasına ilişkin faaliyetleri yürüten sağlık hizmetidir.”

Eczacılığın Faaliyet Alanları

Eczacılık mesleği faaliyet alanı olarak klinik eczacılık, hastane eczacılığı, endüstriyel eczacılık adı altında birçok farklı şekillerde yürütülmektedir.

 Eczacılıkta Muvazaa

Eczacılıkta muvazaa basit bir anlatımla, eczacılık faaliyeti yürüten eczacının, adına kayıtlı olan eczaneyi yapmış olduğu gizli anlaşmayla, bir başka şahsa belli bir ücret karşılığında kullandırması/işlettirmesidir. Tüm yasal görünürlük kendisine ait olmakla birlikte eczanenin gerçek sahibi bir başkasıdır.

Eczacılıkta muvazaa iddiasının ispatlanması sonucunda eczacılar, meslekten 5 yıl süreyle men edilmenin yanı sıra, bir daha serbest eczacılık yapamayacak derecede ağır maddi yaptırımlara maruz kalmaktadır. SGK muvazaa kararı verilmesine müteakip, eczaneyle yapmış olduğu sözleşmeyi feshetmekte, eczanelerdeki ekranlarını kapatmakta, muvazaa kararından sonra eczacının yasal yollara başvurup bunun neticesini elde etmesi beklenmeden geriye dönük 5 yıl boyunca yapmış olduğu tüm işlemlerden doğan bedelin iadesi talep edilmektedir.

Böyle bir ağır yaptırım karşısında muvazaa kararı verilen eczacının tek bir hukuki manevra yapma şansı vardır; muvazaa kararının iptali için idare mahkemesine müracaat edip açacağı iptal davasında alacağı olası yürütmeyi durdurma kararıdır. Aksi takdirde belirtmiş olduğumuz olumsuz tablo kaçınılmaz hâle gelmektedir.

Bu noktada kesin bir yargı kararı olmadan eczacıların muvazaya maruz bırakılması, sonradan davayı kazanma ihtimali olan eczacılar için maddi ve manevi olarak ileride telafisi imkansız bir takım olumsuzluklar doğurmaktadır. Bir diğer taraftan mesleğindeki başarısını kazanca dönüştüren bazı eczacıların, diğer meslektaşları tarafından haksız ve hukuka aykırı şekilde şikayet edilmeleri de yadsınamaz bir gerçektir.

6643 Sayılı Kanun’un 30/c maddesi uyarınca eczacılar odasında yürütülen muvazaa sürecinde, yürütülen soruşturmalarda gerek haysiyet divanı gerekse TEB Yüksek Haysiyet Divanı yine  il ve ilçe Sağlık Müdürlüklerinde yürütülen soruşturma ve olası denetimlerde, muvazaa iddiasına maruz kalan eczacının öncelikle dikkat etmesi ve üzerinde durması gereken konulardan birincisi mesleğini icra ederken mesleki bilgi ve birikime sahip olması yeterliliğidir. İkincisi de işyerinin idaresindeki tüm bilgilere sahip olması gerekmektedir. Denetimlerde şüpheye mahal bırakacak hertürlü hareketten uzak durulması gerekmektedir. Mesleki yeterlilik asıl ele alınan kriterdir. Diğer önemli husussa eczanenin işletilmesiyle ilgili mali, idari ve yönetsel bilgilere sahip olunması yeterliliğidir.

Eczanelerin rutin denetimlerinde mevzuatın aramış olduğu hususların yanı sıra bir eczanenin işletilmesi ve ilaçların reçetelendirilmesinden, depolardan ilaç alımı, depolardan ciro primi alıp almadığı, satış hasılatını bir yere bildirip bildirmediği, aylık alım ortalamasının ne kadar olduğu, bankalardan kullandığı pos cihazlarındaki kesintilerin ne kadar olduğu, kasa defteri tutup tutmadığı, ödeme zamanları, kurum reçetelerinin kuruma gönderilmesi zamanı, ödemelerin yapıldığı tarihler, bir takım ilaçların reçetelenmesi ve ilaçların ayrımları, işyeri kira sözleşmesinden, kredi kartı, banka hesap hareketlerine kadar, ödemelerin alındığı hesaplardan, yanınızda çalışan personelin özlük hakları ve banka hesap hareketlerine kadar, kesilen reçetelerin kime ya da kimlere neden kesildiğine kadar, bir eczane sahibi eczacının mesleki bilgisi, işletmesiyle ilgili bilmesi gereken mali konulardan, ilaç aldığı depoya kadar olan süreci bilmesi ve yönetmesi gerekmektedir.

Muvazaa iddialarındaki hukuki nitelemelerin haricinde, mesleği icra eden eczacının muvazaa iddiasına muhatap olmaması ve/veya bu tür sorunlara muhatap olmaması ancak eczanesinin başında işlerini yürütmesinin yanında tüm mesleki faaliyetlerine, mali konulara, personelinin iş takibi ve neticelendirme aşamalarına kadar tüm konulara  ve sürece hakimiyeti halinde eczacı hakkındaki muvazaa kararı çürütülebilir. Aksi takdirde bu mesleki faaliyetin başkasına emanet edilmesi asla mümkün olmayacak olan eczacılık mesleğinde muvazaa yapıldığı kanıtlanmış olur.

Eczane muvazaasında Yüksek mahkemenin aramış olduğu ana kriter, her türlü şüpheden uzak kesin ve hukuken kabul edilebilir nitelikte belgelerle ispatlanmasıdır. Aksi takdirde soyut ve yetersiz inceleme sonucu oluşturulan eksik ve tahmine dayalı incelemeler sonucu eczacı hakkında verilen muvazaa kararları iptal edilmektedir.

 Muvazaa İddialarına Karşı Nelere Dikkat Edilmeli?

Muvazaa süreçlerinde karşılaşılan başlıca sorunlar ve dikkat edilmesi gereken bir takım hususlar ise şöyledir:

• Muvazaa iddialarını ortadan kaldırmak için eczacının eczanede çalışan personellerinin ifadesine başvurulmalıdır.
• Eczanede çalışan personel ile görüşme yapılarak kapsamlı bir inceleme ve soruşturma yapılmasının önü açılmalıdır.
• İlaç mümessillerinin ifadesine başvurulmalı, ilaç mümessillerinin eczanede kimi muhatap aldığı hususunda bilgi edinilmelidir.
• Eczacının çalışmış olduğu mali müşavirin ifadesine başvurulmalı, Mali müşavirin eczaneyle ilgili işlemlerde kimi muhatap aldığı tespit edilmelidir.
• Eczane personeli sigortalı olmalı, kesinlikle sigortasız personel çalıştırılmamalı ve yetki verilmemelidir.
• Eczacının banka hesap hareketlerinin açık ve şeffaf olmalı, kayıt dışı bir par akışı, satış vs. olmaması gerekmektedir.
• Eczane işletmesine ilişkin hesaplar, ayrı bir banka hesabı üzerinden yürütülmeli, eczacı şahsi harcamalarını bu hesap üzerinden yapmamalı, muvazaa inceleme ve/veya soruşturmasını yürüten adli ve idari birimlere, talep halinde eczanenin banka hesap hareketleri makul süre içerisinde soruşturmayı yürüten birimlere sunulmalıdır.
• Eczaneye ilişkin ödeme, kredi ve senetlerin kim tarafından verildiği ve ödemelerin yapıldığı hususu bilinmelidir.
• Eczanenin aylık cirosunun ne kadar olduğu, aylık kirasının ne kadar olduğu net bir şekilde bilinmelidir. Bu ve benzeri birçok hususta çelişkili beyanlarda bulunulmamalıdır.
• SGK reçetelerinin nasıl ve hangi zaman aralığında hangi usulde yapıldığı, SGK ödemelerinin usul ve ödeme zaman ve yöntemlerinin ne olduğu bilinmelidir.
• Eczacıların ilaç depolarından ürünleri nasıl aldığı, ödemelerin nasıl, hangi şekil ve şartlarda, hangi zaman aralığı ve vadeyle yapıldığı vb. tüm bu süreçler düzgün bir şekilde izah edilmelidir.
• Bankanın ve muhasebecinin istikrarlı olması, muvazaa iddiasındaki kişiyle bir irtibat ve yakınlığı olmamalıdır.
• Eczane bilgisayarında şifre olması, denetim yapan memurlara talep halinde kayıtların gösterilmemesi muvazaa şüphesini artıran sebeplerdendir.
• Ödemelerin banka hesabından yapılmaması, eczaneye ait bir hesap gösterilememesi, ödemelerin çalışan ya da başka bir şahıs üzerinden yapılması, muvazaa iddialarını güçlendirmektedir.
• Eczane çalışanlarının hesabına yüklü ödemeler gönderilmesi, çalışan personel hesabından eczane ödemelerinin yapılması muvazaa iddialarını güçlendirmektedir.
• Kasa defterinde izah edilemeyecek, muvazaa şüphesini doğuracak şüpheye mahal verecek nitelikte notlar olması, kasa defterinin gösterilmemesi, saklanması, eczane için kullanılan hesaptan başka şahıs veya kurumlara yüklü ödemeler gönderilmesi veya bu tarz şahıslardan hesaba para gelmesi, başka ilgisiz ve meslek icrasıyla izah edilemeyecek ödemeler yapılması, muvazaa iddialarını güçlendirmektedir.

Sonuç itibariyle eczacılık mesleğinde eczacının, uzmanlık özel ve teknik bilgi gerektiren konulara tam bir hâkimiyetinin yanında işletmekte olduğu eczanenin ilaç alımından satımına, ilaçların özelliklerinden, iş yerinin işetmesiyle ilgili tüm süreçlere hâkim olmasının yanında bizzat işinin başında olması aranılan başlıca kriterlerdendir.

Av.Osman ERUSTA